تور مسافرتی: اهواز – ۲۰۰ سال قبل یک دوستدار امام حسین (ع) پس از دیدن تعزیه ای در شهر حله عراق آن را در شهر شوش پیاده سازی کرد و از آن سال این تعزیه هر سال هزاران نفر را به شوش می کشاند.
به گزارش تور مسافرتی به نقل از مهر، شبیه خوانی های حسینی به زبان عربی که در روز تاسوعا و عاشورا در خیلی از شهرها و روستاهای استان خوزستان برپا می گردد همگی میراث دارِ شخصی با نامِ «شیخ غافل» بنیانگذار مراسم شبیه خوانی حسینی است.
شاید برای بسیاری جای سئوال باشد که این مراسم شبیه خوانی های میدانی که به زبان عربی در نقاط مختلف استان برپا می شوند از کجا سرچشمه گرفتند. «شیخ غافل» از برجسته ترین شخصیت هایی بود که مبادرت به معرفی و راه اندازی شبیه خوانی کرد. برخی به مراسم شبیه خوانی «دایره» هم می گویند چون بازیگران در یک میدان وسیع ایفای نقش می کنند و مردم به صورت دایره گرد آنان حلقه می زنند.
شیخ غافل که تباری شوشی داشت به همراه یکی از روحانیون منطقه «بیت چریم» که اکنون شهر حر نام گرفته به عراق سفر کرد. در ۱۲۲۴ هجری قمری مصادف با ۱۱۸۱ هجری خورشیدی، آئین شبیه خوانی را در شهر «حله» از نزدیک دید. شیخ غافل مجذوب این مراسم شد و با دقت آن را از اول تا آخر نظاره گر شد. بعد از اتمام شبیه خوانی تصمیم گرفت که همین مراسم را برای مردم دیار خودش اجرا نماید.
شیخ بعد از زیارت عتبات به دیارش بازمی گردد. اهالی محل و خانواده به استقبالش می آیند. اصولا رسم بود هر کسی به زیارت ائمه برود با خود سوغات و هدایایی برای خیلی از نزدیکان بیاورد اما شیخ این دفعه به همه اظهار داشت که «امسال برایتان سوغاتی متفاوتی دارم». سپس دستور داد همه بزرگان «بیت چریم» شب هنگام در مضیف حاضر شوند.
خبری در راه است
صدای هاون و کوبیدن قهوه و عطرِ قهوه خبر از یک نشست جدی می داد. ریش سفیدان از عشایر مختلف در مضیف جمع شدند تا شاهد سوغاتِ جدیدِ شیخ باشند. شیخ آغاز به سخن می کند، ماجرای دیدنِ شبیه خوانی حسینی در حله را برای همه مردم محل تعریف می کند و از همه می خواهد از سال آینده چنین برنامه ای را در این دیار برپا کنند.
مخالف و موافقان نظرات خویش را اعلام می کنند تا اینکه محرم سال بعد به بازار آمد و نخستین شبیه خوانی حسینی به رهبری شیخ غافل آل کثیر در منطقه روستایی ِ بیت چریم برپا شد. سال به سال به شهرت این شبیه خوانی اضافه گردید تا اینکه همه مردم خوزستان با شنیدن شبیه خوانی یاد این منطقه و شوش می افتند. همه میراث دارِ این شخصیت حسینی و ارزشی شدند. گفته می گردد مردم دو روز پیش از نقاط مختلف استان خویش را به این منطقه می رساندند تا اطراف میدان شبیه خوانی برای خود جایی دست و پا کنند.
سال ها گذشت، منطقه بیت چریم بزرگ تر، پرجمعیت تر و تبدیل به شهر شد. نام شهر را به دلیل داشتنِ قدیمی ترین مراسم شبیه خوانی«شهر حر» نامیدند.
این مراسم به صورت موروثی توسط فرزندان شیخ ادامه پیدا کرد تا اینکه به شخصی به نام «شیخ خلف» رسید. در دوره شیخ خلف ابزار و وسایل مدرن وارد شبیه خوانی شدند و مدیریت شیخ سنگین تر شد. میکروفون، بلندگو و مترجم شکل و شمایل جدیدی به شبیه خوانی دادند. شیخ سرانجام بعد از چند سال مدیریتِ این مراسم، در میدان شبیه خوانی و در حین مدیریت، بر زمین افتاد و پس از چند روز از دنیا رفت.
شبیه خوانی شهر حر در دهه ۶۰ و پس از مرگ شیخ خلف بن حیدر به شورای برگزاری شبیه خوانی منتقل و از حالت موروثی خارج شد. در سال های آخر حکومت شاهنشاهی، اجازه برگزاری به متولیان نداد تا جایی که این مراسم برای چند سالی تعطیل شد. بعد از مدتی نخستین تاثیر از شبیه خوانی شهر حر را روستای پائین دست یعنی روستای «سید محمد تفاخ الهدامه» گرفت.
روستاها و شهرهای بسیاری به مرور این مراسم را با افراد محلی برپا کردند به صورتی که امسال شاهد اجرای صدها نمایش شبیه خوانی در شهر و روستاهای خوزستان هستیم. برای برپایی این مراسم در تاسوعا و عاشورا نزدیک به هزار نفر درگیر و مشارکت می کنند. طبق آمار بیش از ۱۵ هزار بازدیدکننده از سراسر استان وارد این منطقه می شوند تا از نزدیک با مناسک شبیه خوانی حسینی که به صورت تئاتر خیابانی برگزار می گردد دیدن کنند.
۲۰۰ ساله ای که ثبت نیست
با اینکه قدمت شبیه خوانی در بیت چریم به بیش از ۲۰۰ سال می رسد اما هنوز ثبت ملی نشده، که این اتفاق نبود شناخت کافی از منطقه را از جانب میراث فرهنگی این شهر نشان داده است.
هم اکنون شبیه خوانی در میدان قدیمی شهر حر و در روستای سید محمد تفاخ در زمینی به مساحت دو هکتار برپا می گردد. این مراسم به صورت شبیه خوانی حضرت زینب (س) و امام سجاد (ع) در ظهر تاسوعا از ساعت دو ظهر تا شش عصر و شبیه خوانی شهادت امام حسین (ع) و یارانش در بامداد عاشورا از ساعت شش بامداد شروع می گردد و تا ساعت سه ظهر ادامه دارد. چند شب جلوتر از روز عاشورا مردم خویش را به محل برگزاری مراسم می رساندند تا جایی برای خود در این مراسم پیدا کنند و تا بامداد روز عاشورا منتظر می ماندند.
همه اهالی روستای سید محمد تفاخ و شهر حر خانه های خویش را برای زوار حسینی آماده می کنند. حس مشارکت اجتماعی و تعاون برای باشکوه تر برگزار شدن این مراسم را در رفتار همه اهالی می توان دید. خانه ای وظیفه پخت نان را بر عهده می گیرد، دیگری میزبان بازیگران شبیه خوانی می گردد و به همین منوال همه به شکلی تلاش می کنند در این امر پسندیده سهیم باشند.