تور مسافرتی: «سه سال وقت دارید. اگر می خواهید خانه ی مستوفی الممالک را زنده کنید، دست بجنبانید و تا دولت تمام نشده کارتان را انجام دهید. معلوم نیست وزیر بعدی ارتباطات در دولت بعدی علاقه ای به ادامه ی این کار داشته باشد.»
به گزارش تور مسافرتی به نقل از ایسنا، محمدجواد آذری جهرمی – وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات – عصر سه شنبه ۲۶ تیرماه، در نشستی هم اندیشی با برخی پژوهشگران حوزه تهران قدیم، از آن ها خواست تا نسبت به نوع کاربری خانه ی تاریخی «مستوفی الممالک» پیشنهاد دهند. هر چند بعضی از این پژوهشگران بعنوان پیشکسوتان این حوزه پیشنهادهایی را مطرح نمودند، اما بیشتر از وضعیت آثار تاریخی به خصوص این خانه و موزه مخابرات در مجموعه وزارتخانه گله داشتند، اما تا زمان حضور آقای وزیر، او به نتیجه ی مشخصی برای کاربری مناسبِ این خانه ی تاریخی نرسید.
عبدالله انوار، پژوهشگر تاریخ تهران با بیان این که خانه «مستوفی الممالک» بعنوان خانه یکی از مهمترین رجال تهران، سابقه ای حدود ۱۵۰ ساله دارد، اظهار داشت: ۵۵ سال پیش خانه را دیدم، پنج سال پیش هم به این خانه آمدم. در هر دوره وضعیت آن کاملا متفاوت بود. اما با قدمِ امروز وزیر ارتباطات، امیدوارم با بودجه مناسب مرمت شود. در این خانه چه رجالی که بست ننشستند و چه اتفاقاتی که رخ نداده است.
این تهران شناس با اشاره به دیگر محوطه های تاریخی قرارگرفته در این منطقه اضافه کرد: در پایین همین منطقه، قبرستان ارامنه وجود داشت که امروز خراب شده، اما هنوز یکی از منابع تاریخی تهران و ایران به حساب می آید. قبرستان «باغ ایلچی» هم که تاریخ ۲۰۰ ساله ایران را در خود دارد، بسیار حائز اهمیت است.
انوار تصریح کرد: امیدوارم این خانه به بهترین شکل مرمت شود و جوانان با تاریخ ۲۰۰ سال اخیر خود آشنا گردند. با حفظ میراث فرهنگی است که به امثال کشورهایی مانند آمریکا می توانیم بگوییم ملت تاریخ داری هستیم.
خانه مستوفی، مکانی برای معماران سنتی
ناصر تکمیل همایون، تهران شناس هم در این نشست خطاب به وزیر ارتباطات اظهار داشت: پیشنهاد می کنم که خانه مستوفی الممالک به خانه معماران سنتی تبدیل گردد و آموزش معماری سنتی در آن امکان پذیر باشد.
او با بیان این که سنگلج یکی از محلات پنج گانه تاریخی تهران است و شخصیت هایی مانند پدر دکتر مصدق و قهرمان تنباکو در این محل زندگی می کردند، افزود: مستوفی الممالک شخصیت برجسته ای داشت و بیشتر سنت گرا بود. پسرش میرزا حسن مستوفی الممالک هم ۹ بار صدراعظم شد و به اهل محل و تهیدستان و بی بضاعتان رسیدگی می کرد.
این پژوهشگربا تاکید بر این که این خانه باید کارکردی متناسب داشته باشد و مثلا نمی تواند به موزه ی هنرهای مدرن تبدیل گردد، اضافه کرد: باید تاریخ این خاندان را بدانیم و بعد برایش برنامه ریزی نماییم. مستوفی بنیانگذار دیوان “استیفا” بوده است.
تکمیل همایون با اشاره به وجود دو فرهنگسرا در محدوده سنگلج اظهار داشت: کارکرد فرهنگسرا برای این خانه معنا ندارد. خانه موسیقی و خطاطان و مداحان هم وجود دارد، پس باید فکرِ دیگری برای آن کرد. این خانه دارای معماری سنتی است، ازاین رو پیشنهاد می کنم آن را به خانه معماران سنتی تبدیل کنید و آموزش معماری سنتی در آن امکان پذیر شود.
او با بیان این که گاهی اوقات مرمت ها، اصالت را از بین می برند، اضافه کرد: امیدوارم برای مرمت این بنا مطالعه دقیقی روی معماری قاجار صورت گیرد. خانه “معیرالممالک” یا “کاظمی” را ببینید و با دقت و وسواس برای مرمت خانه مستوفی الممالک تصمیم بگیرید. امیدی که در دل ما بوجود آمده به قول استاد انوار نوری بر دل است که باید برای آن افراط و تفریط ها را از بین برد تا حفظ شود.
شهرداری منطقه ۱۲ مامور روند مرمت خانه مستوفی الممالک است
یکی از کارمندان شهرداری منطقه ۱۲ تهران هم که به جای شهردار منطقه در این نشست هم اندیشی شرکت کرده بود، اظهار داشت: شهرداری به محض دریافت درخواست مالک و تایید نقشه و طرح های مرمتی خانه “مستوفی الممالک” و با هماهنگی سازمان میراث فرهنگی نسبت به بررسی و طی مراحل قانونی صدور مجوزهای لازم اقدام می کند.
او با بیان این که خانه های تاریخی بسیاری در محدوده بافت تاریخی هستند که ارزش های بی نظیر هویتی برای تاریخ ایران و تهران هستند، افزود: شهرداری منطقه ۱۲ همیشه دغدغه حفاظت از این بافت را داشته و دارد و اقدامات فراوانی را در این راستا انجام داده و در ادامه هم می دهد.
وی احیا و مرمت سردرهای تاریخی منطقه، بازنمایی دروازه های قدیم تهران، انجام پروژه های پیاده رو و تلاش های فراوان برای رفع شب مردگی و ده ها اقدام دیگر را از دیگر اقدامات در این راستا دانست و اضافه کرد: خانه “مستوفی الممالک” در محله سنگلج قصه و داستان پرفراز و نشیبی را در راه خود طی کرده و حفظ آن همیشه دغدغه این منطقه بوده است. خوشحالم وزیر جوان و بااخلاق و در عین حال علاقه مند ارتباطات و فناوری اطلاعات در راه مرمت و نگهداشت این اثر پیش قدم شده است. این یک نشانه ی خوب در این جهت است که اهمیت توجه به مسئولیت اجتماعی همه دستگاه های دولتی و اجرایی کشور در جهت حفظ هویت عناصر تاریخی در پایتخت را نشان داده است.
او تصریح کرد: نگهداری و مرمت این آثار پرارزش فقط وظیفه شهرداری نیست و به تلاش همه جانبه دستگاه های اجرایی، سازمان های مردم نهاد، رسانه ها و حتی خیرین نیاز دارد.
وی با بیان این نکته که معاونت شهرسازی و معماری در کنار معاونت فرهنگی و اجتماعی و حوزه روابط عمومی منطقه، مامور پیگیری دقیق و تسریع در روند مرمت و فعال سازی این خانه شده اند، اظهار نمود: شهرداری منطقه ۱۲ به محض دریافت درخواست مالک و تایید نقشه و طرح های مرمتی خانه مستوفی الممالک و با هماهنگی سازمان میراث فرهنگی نسبت به بررسی و گذراندن مراحل قانونی به صدور مجوزهای لازم اقدام می کند.
تا دولت تمام نشده، دست بجنبانید
نصرالله حدادی، پژوهشگر تهران هم نخست با گله از وضعیت ساختمان “بی سیم” تهران اظهار داشت: به خانه مستوفی الممالک دست نزنید اما درهای ساختمان بی سیم تهران را باز کنید. ده ها رادیو پرارزش ایران در آنجا بایکوت شده است. یا اجازه بازدید دهید، یا این اموال را به موزه ارتباطات منتقل کنید.
او با بیان این درخواست که وزارت ارتباطات برای مرمت این بنا دست بجنباند و تا دولت تمام نشده آن را مرمت کند، اظهار نمود: منطقه قرارگیری خانه مستوفی الممالک یک منطقه تاریخی شناخته شده است. اگر قصد کاری را دارید، از همین امروز شروع کنید.
این پژوهشگر خطاب به وزیر ارتباطات افزود: شما سه سال وقت دارید این بنا را مرمت کنید؛ معلوم نیست وزیر پس از شما علاقه ای به ادامه این کار داشته باشد.
او اضافه کرد: اگر مرمت را شروع کردید تا آخر آن را اصولی انجام دهید و آن را در اواسط به علت مشکلات بودجه ای یا غیره رها نکنید. نابخردی بوده است که اجازه ساخت وساز در اطراف این بنا داده شده و حریم آن نقض شده است. خودباختگی معماری در این منطقه به شدت دیده می گردد و ساختمان های بدقواره امروزی این خانه تاریخی را احاطه کرده اند.
علی محمد سعادتی، مدیر بافت ها و بناهای تاریخی شهرداری تهران، هم در سخنانی با بیان این که امیدوار است این اتفاق فراگیر شود تا خیلی از خانه های تاریخی تهران که به دست فراموشی سپرده شده اند نجات پیدا کنند، اظهار داشت: امیدوارم این کار یک مسیر جدید را برای نجات خانه های تاریخی در بافت تاریخی تهران به وجود آورد.
او با تاکید بر ضرورت بازتعریف عملکرد مناطقی مانند میدان امام (ره)، اظهار نمود: باید خانه ی مستوفی الممالک، نقش محلی آن و حتی نقش شهری اش لحاظ شود. امروز کیفیت خواهی و هویت خواهی در حال تبدیل به یک مطالبه ی مردمی است.
رجبعلی خسروآبادی، مدیر کل سابق اداره کل میراث فرهنگی استان تهران هم در این نشست و در سخنان کوتاهی با اشاره به قانون برنامه ششم توسعه بعنوان تکلیف به همه دستگاه ها، برای حفاظت از بناهای تاریخی، اظهار داشت: معتقدم مالکیت برای این بنای تاریخی اهمیت ندارد، بلکه کارکرد، حفاظت و استفاده ی بهینه از آن اهمیت دارد.
آیت قاسم پور هنرمند هم در سخنانی با تاکید بر این که نباید در یک جلسه در مورد کاربری چنین بنای تاریخی تصمیم گیری شود، اظهار داشت: فضا، مسیر، محله، بافت و نقوش و این که یک بنای تاریخی چه میزان می تواند تحمل بار را داشته باشد در کاربری ان اهمیت دارد.
همچنین مریم اطیابی، خبرنگار خطاب به مسئولان وزارت ارتباطات درخواست نمود تا این بنا به میراث فرهنگی تحویل داده نشود چون به قول او، بطور قطع پس از این کار به جوجه کبابی، کافی شاپ یا رستوران تبدیل می گردد.
علی رضا زمانی، پژوهشگر تهران هم با تاکید بر این که برای تعیین کاربری نمی توان با یک جلسه به قطعیت رسید، اظهار داشت: در طول سال های گذشته نمونه کاربری های زیادی برای خانه ی های تاریخی مختلف استفاده شد؛ مانند خانه جلال در خیابان خیام که برای مدتی به خانه باستان شناسان تبدیل شد و سپس شکست خورد، یا خانه ی قوام یا خانه ی مهربان که می توانیم با استفاده از این تجربه ها به نتایج بهتری برسیم.
به اعتقاد او، کارآمدی این بناهای تاریخی و نوع نگاه به آن ها در کاربری انتخابی برای آن ها اهمیت دارد.
سمیه ایمانیان، خبرنگار ایسنا هم از وزیر ارتباطات خواست تا بر مبنای طرحی که سازمان میراث فرهنگی چند سال قبل بر اساس آن در نامه ای به همه ی دستگاه های دولتی از آن ها خواسته بود بناهای تاریخی تحت اختیار خویش را شناسایی و به میراث فرهنگی معرفی کنند تا از آن ها حفاظت شود، این کار را انجام دهد.
او اظهار داشت: با عنایت به قدمی که تا امروز وزیر ارتباطات برای خانه ی تاریخی مستوفی الممالک برداشته است، به نظر می آید می توان برای نجات دیگر بناهای تاریخی تحت اختیار این وزارتخانه امیدوار بود.
کاربری مستوفی الممالک می تواند حلقه تکمیل کننده نگاه شهری باشد
یاسر جعفری، معاونت فنی سازمان بهسازی شهرداری تهران هم در سخنانی اولین اقدامی را که می توان برای نجات خانه مستوفی الممالک داشت گرفتن یک مشاور متخصص دانست تا با انجام مطالعات اولیه برای آن به یک نتیجه مناسب رسید.
او با اشاره به این که این بنا در طول سال های گذشته در اختیار مجموعه ای بوده که به صورت تخصصی از آن استفاده نمی کرده است، اظهار نمود: در خیلی از اوقات، خانه مستوفی الممالک بعنوان لوکیشن آثار تاریخی استفاده می شده است. هر چند زیاد شنیده ایم که آقای حاتمی در لوکیشن های خود رعایت این خانه های تاریخی را زیاد داشته است، اما پس از آن اغلب تیم های سینمایی بیشترین لطمه را به این آثار وارد کرده اند، ازاین رو باید نخست پاکسازی هایی در این بنای تاریخی صورت گیرد، چون بطور قطع الحاقاتی روی آن انجام شده است.
وی انجام اقدامات اضطراری مانند استقامت بخشی بنای تاریخی مستوفی الممالک را همچون ی این کارها دانست و اضافه کرد: اکنون باید تیم متخصص در این بنا مستقر شود و کاربری آن جا نباید به مرور سبب خطر برای این بنای تاریخی شود؛ بلکه باید تاریخ را در این محله نشان دهد.
جعفری اظهار نمود: کاربری ای که به این بنای تاریخی داده می شود، شاید بتواند یکی از حلقه های تکمیل کننده نگاه کلان شهری در بافت های تاریخی باشد.
او افزود: خیلی از بناهای تاریخی صرف این که محل کاربری هستند، می توانند مکانی برای بازدید گردشگران باشند، همان گونه که پروژه های مرمتی می توانند چنین کاربری را داشته باشند، ازاین رو نباید بخش خصوصی را از مجموعه جدا کرد، آن ها نیاز به برنامه ریزی دارند.
خدایار قاقانی، کارگردان مستند “خونه” با محوریت خانه مستوفی الممالک هم در سخنانی اظهار نمود: معتقدم اگر میرزا یوسف و میرزا حسن آن قدر در راه تاریخی ما اهمیت دارند، حق شان است که این خانه به نام آن ها و برای آن ها به موزه تبدیل گردد، چون او کلکسیون بزرگی از پروانه، پیپ و ساعت داشت.
او همینطور از برگزارکنندگان این نشست به خاطر حضور نداشتن خاندان مستوفی در این نشست هم اندیشی گله کرد.