تور مسافرتی: از تشکیل کارگروه «پژوهشگران اخلاق حرفه ای» در پژوهشگاه میراث فرهنگی و ایجاد دبیرخانه کمیته اخلاق تا زمینه سازی ها برای ایجاد شش عنوان کرسی ترویجی در امتداد معرفی دستاوردهای پژوهشگرانِ پژوهشگاه میراث فرهنگی، اتفاقاتی بود که در هفته پژوهش رخ داد.
به گزارش تور مسافرتی به نقل از ایسنا، منیژه هادیان ـ سرپرست پژوهشی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ـ همزمان با هفته پژوهش به ارائه ی گزارش عملکرد این بخش از پژوهشگاه از آذر ۹۷ تا آذر ۹۸ پرداخت.
او اظهار داشت: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری بعنوان معتبرترین نهاد حاکمیتی و پژوهشی در حوزه میراث فرهنگی و گردشگری در یک سال قبل در امتداد اسناد بالادست و اولویت های وزارتخانه میراث فرهنگی، وظایف خودرا در زمینه های باستان شناسی، مردم شناسی، زبان شناسی، کتیبه ها و متون، بناها و بافت های تاریخی-فرهنگی، حفاظت و مرمت آثار تاریخی ـ فرهنگی، هنرهای سنتی، گردشگری و میراث طبیعی انجام داده است.
وی کارهای انجام شده در حوزه دیرینه شناسی را صدور ۱۸۱ مجوز برای عملیات کاوش، بررسی و شناسایی، تعیین عرصه و حریم و مستندنگاری دانست و از مهمترین برنامه های جستجوهای دیرینه شناسی را اجرای پروژه های نجات بخشی و تهیه پیوست تخصصی در رابطه با طرح های عمرانی و توسعه ای، سوژه ماده ۱۰۰ قانون برنامه ششم توسعه بیان کرد.
او انجام ۶۳ برنامه کاوش و ۴۰ طرح شناسایی و بررسی در محوطه های تاریخی را همچون ی طرح های عمرانی و توسعه ای مرتبط اعلام نمود و توضیح داد: مطالعه و پژوهش های سد «کانی سیب» پیرانشهر آذربایجان غربی یکی از این طرح هاست که نتایج مطالعات صورت گرفته نشان از ۳۳ محوطه در محدوده سد و وجود آثار پیش تاریخ تا دوران اسلامی می دهد. در جستجوهای دیرینه شناسی در حوضه آبگیر سد “میمه” دهلران استان ایلام مصنوعات و ابزارهای سنگی کشف شده قدمت این محوطه را به دوران پارینه سنگی میانه و جدید برد.
او همینطور از بررسی ۳۶ درخواست برای تعیین عرصه و حریم آثار و محوطه های تاریخی در لیست میراث ملی آگاهی داد و اضافه کرد: رسیدگی به ۴۸ درخواست وارده برای انجام مطالعات باستان سنجی با استفاده از روش های علمی و آزمایشگاهی و اقدامات لازم برای ارسال نمونه های مربوطه به مراکز داخل و خارج از کشور نیز در حوزه دیرینه شناسی انجام شده است.
جانمایی ۱۳۰۲ نقطه دیرینه شناسی روی اطلس/همکاری باستان شناسان ایران و آلمان
هادیان یکی از اولویت های وزارتخانه در سال های گذشته را تهیه نقشه دیرینه شناسی کشور دانست و اضافه کرد: با کمک مطالعات باستان شناختی صورت گرفته در سال قبل تعداد جانمایی محوطه در این نقشه به هزار و ۳۰۲ عدد رسید که علاوه بر آن، تکمیل اطلاعات توصیفی و به روزرسانی نقشه پایه بطور کامل و پیوسته نیز انجام شده است.
او با بیان این که خط ساحلی طولانی در شمال و جنوب کشور و همین طور تاریخ طولانی تجارت دریایی و دریانوردی در کشور به هزاره های پیش از میلاد برمی گردد، بیان کرد: با عنایت به لزوم توجه هر چه بیشتر به سوژه دیرینه شناسی زیر آب، در سال قبل اقداماتی بوسیله برنامه ریزی و گسترش همکاریهای بین المللی مانند همکاری با موسسه دیرینه شناسی آلمان (DAI) در منطقه خلیج فارس صورت گرفت که متخصصان ما در حوزه مردم شناسی طرح های مهمی در امتداد نشاط اجتماعی و نمایاندن جلوه های میراث ناملموس به اجرا درآورده اند که در توسعه بوم گردی در کشور نقش مهمی ایفا می کند.
شناخت بیشتر نوروز و زبان و گویش ها در پژوهشگاه میراث
او یکی از این طرح ها را دانشنامه ملی آیین ها و مراسم نوروز و یلدا در ایران معرفی نمود و اضافه کرد: در سال قبل با تلاش همکاران اطلاعات مربوط به ۱۷ استان در کشور گردآوری و مستندنگاری شد.
وی بررسی مردم شناختی نقش بازارهای محلی در توسعه روستایی و مستندسازی و بررسی مردم شناختی پوشاک و پارچه های سنتی زرتشتیان ایران را از دیگر برنامه های این بخش از پژوهشگاه میراث فرهنگی دانست و افزود: با تلاش گروهی همکاران متخصص مردم شناسی اطلاعات پژوهشی مربوط به سال های ۱۳۹۸ـ ۱۳۶۸ در چارچوب پژوهش نامه در سال قبل به روزرسانی شد.
وی همینطور از مطالعه و بررسیِ مسائل زیست محیطی با رویکرد مردم شناختی و مدیریتی، در چارچوب طرحی با همین مضمون آگاهی داد و اظهار داشت: با عنایت به بند ب ماده ۹۸ قانون برنامه ششم توسعه که تاکید بر شناسایی و مستندنگاری آثار ملموس و ناملموس، که «زبان و گویش» ها را نیز شامل می شود، طرحی با نام «اطلس زبانی ایران» از سال های گذشته شروع شده است که با عنایت به تاکید وزیرِ وازتخانه میراث فرهنگی در یک سال قبل اطلاعات زبانی استان های شرقی کشور در اولویت گردآوری، آوا نویسی و ثبت و ضبط در سامانه مربوطه قرار گرفت و بعضی از این اطلاعات خاتمه یافته یا در حال اتمام است.
وی تهیه ی دانشنامه سکه های ساسانی که خاصیت های تاریخی و زبانی سکه های این دوران را در دستور کار دارد، از دیگر طرح های پژوهشی در این عرصه دانست و اضافه کرد: پیشینه تاریخی، تنوع و تکثر کتیبه ها در کشور و اهمیت مستندنگاری و حفاظت از آنها در چاچوب طرح پژوهشی کتیبه های ایران باستان در حال اجراست که در این ارتباط و در سال قبل کتیبه های اورارتویی در منطقه شمال غرب کشور مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت.
وی اهمیت توجه به زبان مادری و عوامل مختلف تهدیدکننده را از خطرهای خشکسالی و خالی شدن روستاها از سکنه های خود در بعضی مناطق کشور بیان کرد و اضافه کرد: در این راستا طرحی با عنوان زبان و گویش های در معرض خطر در دستور کار متخصصان زبان را قرار داد که مقدمات اجرای آن فراهم گشته است.
هادیان با بیان این که در مجموع اطلس ها و سامانه ارزیابی توسعه و رصد آمایش یا ساترا بستر اصلی نقشه جامع میراث فرهنگی کشور است، به «بند ب» ماده ۹۸ قانون برنامه ششم توسعه که توجه به حفاظت از آثار در حوزه ایران فرهنگی را مورد تاکید قرار داده است، اشاره نمود و اظهار داشت: طرح های مهمی در زمینه های زبان شناسی و مردم شناسی اجرا شده اند که همچون آنها طرح بررسی کتیبه ها و انتشاراتی با سوژه نوروز در کشورهای منطقه بوده است.
مستندنگاری و احیای هنرهای سنتی در دستور کار
او هنرهای سنتی با پیشینه طولانی در تاریخ کشور را منعکس کننده فرهنگ سنتی، بینش و اعتقادات ایرانی ـ اسلامی ایران دانست و افزود: متخصصان هنرهای سنتی در سال قبل مطالعات مهمی دراین زمینه انجام داده اند که همچون آنها شیوه های رنگرزی سنتی خامه قالی، واکاوی مفاهیم و رموز در نقوش و کتیبه ها و مطالعات فن شناسی قلمزنی اصیل در شیراز است.
وی ادامه داد: این کار نقش مهمی در توسعه بومگردی ایفا می کنند که تا کنون برخی از کارگاه های سنتی احیا و به بهره برداری رسیدند که می توان به کارت بافی ابریشم کشی و چادر شب بافی سنتی اشاره نمود.
وی همینطور از آفرینش صدها اثر درجه یک و هویتی توسط هنرمندان سنتی در حوزه های سفالگری، قلم زنی، معرق و عرضه نمایشگاهی و فروشگاهی آنها را با کیفیت خوب آگاهی داد و اظهار داشت: در این ارتباط با تشکیل کارگروه اقتصاد هنرهای سنتی، مطالعه و بررسی ساز و کارهای ترویج کارآفرینی، توسعه و بهبود کسب و کارهای کوچک نیز دراین زمینه شروع شده است.
از موزه سبز تا جهانی شدن میراث طبیعی کشور
وی همینطور به همکاریهای صورت گرفته و ثبت جنگل های هیرکانی و کویر لوت توسط معاونت میراث فرهنگی در لیست میراث جهانی اشاره نمود و اظهار داشت: زمینه تعریف و تبیین طرح های پژوهشی برای گردشگری پایدار در چنین محوطه هایی توسط متخصصان حوزه گردشگری و میراث طبیعی در سال پژوهشی گذشته برقرار شد.
او اشاره کرد: مذاکرات صورت گرفته متخصصان بنا و بافت های تاریخی ـ فرهنگی با معاونت متناظر در وزارتخانه منجر به پیشنهاد طرح های پژوهشی با اولویت معاونت میراث فرهنگی شد که طرح تهیه دستورالعمل تعیین حریم بناهای تاریخی از آن جمله است.
وی شناخت مناظر فرهنگی و تجارب ساکنین پهنه ایران که از مصادیق آن الگوهای منظری کشاورزی است را دارای اهمیت زیادی در توسعه پایدار و حفظ منابع زیستی کشور دانست و از شناسایی و مستندنگاری هشت الگوی میراث کشاورزی آگاهی داد که شدند که مقدمات همکاری با موسسه جیاس برای ثبت آنها در لیست میراث جهانی نیز فراهم گشته است.
وی ادامه داد: در سال های گذشته شاهد حوادث طبیعی و انسان ساخت در ایران و جهان بودیم که لزوم هر چه بیشتر مدیریت مواجهه با حوادث تهدید کننده بناهای تاریخی در کشور را نشان میدهد.
سرپرست پژوهشی پژوهشگاه میراث فرهنگی، حفاظت و نگهداری از مجموعه های موزه ای و مواد آرشیوی که بخش میراث فرهنگی کشور را به خود اختصاص داده را نیازمند راهبردها و خط مشی های لازم برمبنای مطالعات علمی و با رویکرد حفاظت پیشگیرانه دانست و افزود: در این ارتباط اجرای طرح موزه سبز برای ارزیابی شرایط محیط نگهداری از آثار در دستور کار پژوهشگاه قرار گرفته است که به بررسی متغیرهای مختلف همچون دما و رطوبت، آلاینده ها، نور و آفات در موزه ها می پردازد.
او اظهار نمود: با عنایت به تنوع و پراکندگی موزه ها و برمبنای شرایط اقلیمی حاکم بر کشور برخی از موزه ها برای این مطالعات در استان های مختلف مورد هدف قرار گرفتند و تابحال انجام آزمایشات سنجش و پایش در ۹ موزه در شهر تهران و هفت موزه در پنج شهرستان دیگر صورت گرفته است.
اجرایی کردن طرح پژوهشی روی آثار محوطه های تاریخی
هادیان یکی از چالش های حفاظت و مرمت را آثار مجسمه های حجیم شهری و روباز مانند مجسمه «نادر» بیان کرد و اظهار داشت: در دو سال قبل در چارچوب طرح پژوهشی با همکاری متخصصان مختلف در دانشگاه ها، اداره کل استان خراسان رضوی و اداره کل موزه ها در وزارتخانه میراث فرهنگی، مطالعات لازم انجام و وارد فاز سوم آن که اجرای اقدامات حفاظت و مرمتی است، شدیم.
وی افزود: طرح ارزیابی مواد و روش های مختلف در کاهش اثرات منفی گلسنگ ها روی سنگ های تخت جمشید در امتداد یافتن چاره کنترل و مدیریت رشد این عوامل بیولوژیک روی آثار تعریف و به اجرا درآمده اند. امسال با اعزام کارشناسان مرمت آثار به خارج از کشور برای رفع کمبودهای دانش فنی و تخصصی مرمت چرم کمک به تقویت بنیه کارگاه های مرمت این آثار در پژوهشگاه و پاسخ به نیازهای مرمتی کشور و حتی کشورهای منطقه کرده است.
انتشاراتی که پژوهشگاه میراث از خود به جا گذاشت
او با بیان این که راه اندازی تعدادی آزمایشگاه برای تجهیز و بهبود امکانات سخت افزاری و فناورانه در پژوهشگاه، از دیگر کارهای انجام شده در طول یک سال قبل بوده است، اضافه کرد: کلیه کارهای آزمایشگاهی و کارگاهی انجام شده در سال قبل پژوهشی منجر به صعود ۱۱ پله ای پژوهشگاه در بین شبکه آزمایشگاه های فناوری راهبردی شد، همین طور نتیجه ی اجرای طرح های پژوهشی در این سال تبدیل به ۲۶۳ مقاله و ۷۵ عنوان کتاب در حوزه های تخصصی مختلف پژوهشگاه شد. از طرف دیگر چاپ انتشار ۱۸ جلد مجله و همین طور انتشار اولین مجله انگلیسی زبان پژوهشگاه با عنوانIRAN HERITAGE در بخش پژوهشی در دستور کار قرار گرفتند.
وی برگزاری ۶ عنوان کرسی ترویجی در امتداد معرفی دستاوردهای پژوهشی پژوهشگران در یک سال قبل را نیز جزو اولویت های اجرا شده در پژوهشگاه میراث فرهنگی دانست و اضافه کرد: این کار می تواند زمینه ساز برگزاری کرسی های نظریه پردازی در پژوهشگاه شود.
او خانه تاریخی «سرهنگ ایرج» بعنوان اولین مرکز نوآوری در حوزه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری را میزبان استارت آپ ها و شرکت های دانش بنیانی دانست که تلاش می کنند با ایده پردازی لازم نتایج پژوهشی پژوهشگاه را به شکل کاربردی در جامعه در آورده و موجب کارآفرینی و رونق کسب و کار در کشور شوند که هشت رویداد استارت آپی با محوریت گردشگری- ایده گرد در سال قبل برگزار شدند.
اجرای طرح مشترک پژوهشی با بنیاد پژوهشی آلمان
هادیان همین طور از راه اندازی نخستین سامانه هوشمند نمایشگاه های مجازی با همکاری با یک شرکت خصوصی آگاهی داد و اضافه کرد: علاوه بر کوشش برای چاپ و انتشار اولین خبرنامه های تخصصی فناورانه در زمینه موزه ها و کاربرد تکنولوژی های جدید در حوزه میراث فرهنگی و گردشگری؛ در بخش ارتباطات و همکاریهای بین المللی بوسیله انعقاد قرارداد و به اجرا درآوردن طرح های پژوهشی با سایر کشورها، به حضور فعال تر و پر رنگ تر ایران در مجامع جهانی و انتقال تجارب و دانش روز به کشور می توان کمک کرد.
او همچون این همکاری ها را طرح مشترک با بنیاد پژوهشی آلمان (DFG) دانست که در برنامه ای با عنوان «ارتفاعات ایران: انعطاف و پیوستگی در جوامع پیشامدرن»، مطالعات پژوهشی در حوزه دیرینه شناسی انجام می دهد و اضافه کرد: مقدمات این همکاری ها در سایر حوزه ها مانند مردم شناسی، گردشگری، زبان شناسی، و حفاظت و مرمت آثار و بناهای تاریخی نیز در دستور کار نشست تخصصی در بهمن ماه سال جاری با این بنیاد قرار گرفته است، که ۵۹ قرار دادها توسط پژوهشگاه و دیگر دستگاه ها در خارج از این مرکز پژوهشی امضا و در دستور کار هستند، مانند همچون این قراردادها خدمات مشاوره به مراکزی همچون بانک تجارت، شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران و دانشکده هنر.
سرپرست پژوهشی پژوهشگاه میراث فرهنگی با بیان این که در یک سال قبل ارزیابی، برنامه ریزی و نظارت بوسیله برگزاری جلسات گوناگون و تهیه شیوه نامه ها و گزارش گیری منظم، تسریع و بهبود کیفیت فرایندها و عملکردهای پژوهشی در دستور کار قرار گرفته، افزود: با برگزاری ۲۱ جلسه شورای تخصصی از بین ۱۶۳ طرح موظفی پیشنهادی تعداد ۱۰۹ طرح برای اجرا به تصویب رسیده است. همین طور با استفاده از راهبردهای لازم مانند پشتیبانی از رساله های دکتری و بهره گیری از نخبگانِ وظیفه سعی شده تا به اجرای اولویت و نیازهای پژوهشی و پوشش کمبود نیروی انسانی متخصص در حوزه های مختلف کمک گردد.
هادیان همچون طرح های نخبگان وظیفه که به انتها رسیده اند را طرح های در رابطه با زمین لرزه، ملات های مرمتی مورد نیاز در محوطه پاسارگاد و نقش آهن در ساخت تسلیحات نظامی در گذشته دانست و افزود: کتابخانه و مرکز اسناد پژوهشگاه از مراکز منحصربفرد به لحاظ سوژه و تنوع اسناد در حوزه میراث فرهنگی است که سعی شده تا اطلاعات و منابع علمی بوسیله پرتال تخصصی آن در اختیار محققین و پژوهشگران قرار گیرد، دراین زمینه تعداد ۳۷۵۰ مقاله فارسی و انگلیسی در این پرتال در طول سال قبل بارگذاری شده است. علاوه بر این ورود اطلاعات ۱۱۱۳ عنوان کتاب در این سامانه از دیگر کارهای انجام شده در این سال بوده است.
به قول وی پشتیبانی و غنی سازی منابع علمی موجود در پایگاه ها و ادارت کل استانها با ارسال سه هزار و ۱۷۲ منبع به ۲۲ مرکز، از دیگر کارهای حائز اهمیت در این سال محسوب می شوند.
از تهیه کداخلاق در پژوهشگاه میراث تا کمیته اخلاق
او از تشکیل کارگروه «پژوهشگران اخلاق حرفه ای» در پژوهشگاه میراث فرهنگی بعنوان یکی از موضوعات ضروری و بنیادین در هر مرکز پژوهشی آگاهی داد و اظهار داشت: به منظور نهادینه کردن این مساله و حفظ حقوق معنوی همکاران در پژوهشگاه، با تشکیل کار گروه پژوهشگران اخلاق حرفه ای و برگزاری جلسات منظم برای تدوین کد اخلاق در میراث فرهنگی و گردشگری تلاش شد.
هادیان افزود: همین طور با برگزاری جلسات گوناگون در زمینه حقوق مالکیت فکری، در بخش حقوقی پژوهشگاه، تلاش می شود تا برای ایجاد دبیرخانه کمیته اخلاق (طبق مصوبه مجلس شورای اسلامی و وزارت علوم و تحقیقات و فناوری) تسریع شود.
منیژه هادیان – سرپرست پژوهشی پژوهشگاه میراث فرهنگی
منبع: تور مسافرتی
