تور مسافرتی: اهمیت فرش دستبافت ترکمن در همه جای کشور ترکمنستان قابل درک است از تصویر رییس جمهورش گرفته تا موزه ای تخصصی برای معرفی آن و قرار گرفتنش در لیست های جهانی یونسکو و کتاب گینس.
خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ فرهنگ مردم ترکمن چه آنها که در ایران زندگی می کنند چه اهالی کشور ترکمنستان با فرش و قالی گره خورده است. دامپروری خیلی از مردم این خطه و وجود پشم و رنگ های طبیعی سبب شده طوایف ترکمن مهارتی شگرف در حوزه قالیبافی داشته باشند.
مهم ترین و بیشترین فرش های ترکمنی بافته شده توسط مردان و زنان را می توان در موزه ملی فرش ترکمنستان مشاهده کرد. در این موزه که ۲۴ اکتبر ۱۹۹۴ افتتاح شده؛ مجموعه فرش هایی از قرون وسطی تا قرن بیستم وجود دارد. بطور قطع دیدن این موزه برای بسیاری از مردم ایران یادآور هنر مردمان خطه شمال و شمال شرقی کشورمان است جایی که زنان و مردان ترکمن ایران اهمیت این فرش ها را بهتر می دانند.
ترکمنستان از ۵ استان بالکان، آخال، لباب، داش آغوز و ماری تشکیل شده است هر کدام از این ۵ استان یک نماد و نقش برای معرفی فرش دستبافت خود دارند. نقوش فرش ها متأثر از اقلیم کوهستانی و نزدیکی و دوری به دریا متفاوت می باشد. ولی بیشتر آنها بصورت بطورکامل گوشتی و پرزدار، پرداخت شده اند. همه آنها رنگ لاکی، لاکی متمایل به زرد و لاکی تیره دارند.
یکی از مهم ترین نقوش برای ترکمن های این کشور نقشی است که چهار فصل سال را در آن نمایش می دهد. این نقش پشت زمینه تصویر رییس جمهور این کشور نیز هست.
نقش چهار فصل
وقتی کشوری تا این حد به فرش دستبافت اهمیت می دهد قاعدتاً باید عشق آباد به عنوان پایتخت که در استان آخال واقع شده، موزه ای در سطح ملیبرای معرفی فرش خود داشته باشد. این موزه حالا آثار جهانی و ثبت شده را به معرض نمایش گذاشته است.
اهمیت موزه ملی فرش ترکمن عشق آباد تنها به وجود فرش های متنوع و معرف طایفه های مختلف ترکمن نیست بلکه هر معامله فرشی که در این کشور به انجام می رسد باید زیر نظر کارشناسان این موزه انجام گیرد. اگر کسی در ترکمنستان فرشی بخرد یا بخواهد آنرا صادر کند باید کارشناسان موزه، آنرا بررسی نمایند و رسیدی در خصوص عدم ارزش تاریخی فرش صادر کنند تا اجازه صادرات داشته باشد. صادر شدن فرش بالای ۳۰ سال محدودیت ارسال دارد. این محدودیت برای گردشگران نیز وجود دارد.
با وجود این همه اهمیت برای یک موزه؛ نمای بیرونی ساختمان موزه ملی فرش ترکمنستان هیچ نشانی از فرش ندارد چون مانند ساختمان های دیگر شهر عشق آباد می بایست سفید باشد اما وقتی درهای موزه باز می شود؛ یک دنیای سرخ رنگ رو به روی بازدیدکننده قرار می گیرد. فرش ترکمنی سرخ است شاید بتوان از میان دو هزار تخته فرش و خورجین و…. تعداد انگشت شماری فرش به رنگ های دیگر همچون سبز و زرد دید.
همان ابتدای ورود به موزه، فرشی جلب توجه می کند که تا سال ۲۰۰۳ به عنوان بزرگترین فرش دستبافت جهان نام داشت و در لیست گینس ثبت گردید. این فرش ۲۱ در ۱۴ متر با ۳۰۱ متر مربع مساحت، یک هزار و ۲۰۰ کیلو وزن دارد و چنان به معرض نمایش گذاشته شده که کل دیوار را بپوشاند. ۴۰ زن ۸ ماه بصورت دائم پشت آن نشستند و در هر یک مترمربع سه هزار و ۳۴ گره زدند.
فرش رو به روی آن هم دست کمی از این ندارد و در میانشان تخته فرش های کوچک تری قرار دارد تا عظمت فرش های به دیوار آویزان شده را در بین قاب رییس جمهور بهتر نشان دهند.
بخش های دیگری از این موزه را فرش هایی پوشانده اند که هر کدام معرف یکی از استانهای این کشور هستند نقوش استان آخال پررنگ تر از استانهای دیگر است در غرفه ای درباره ی نقوش فرش های بافته شده در داش آغوز توضیح داده می شود.
فرش مخصوص بازی های آسیایی
فرشی در این موزه قرار دارد که اگر بازدیدکننده دقت کند نقش شطرنج، شنا، کاراته و.. را می تواند در آن ببیند. این فرش به مناسبت مسابقات ورزش های آسیایی بافته شده که عشق آباد میزبان آن بود. بافت فرش های مناسبتی در بین طوایف ترکمن رواج زیادی دارد مانند فرشی به مناسبت عروسی، عزا، تولد و..
بافنده و طراح این فرش در اثر زلزله درگذشتند
یکی از غم انگیزترین فرش های موزه متعلق به یک طراح و بافنده ای است که تنها ۲۰ سانت مانده به تمام شدن قالی، در اثر زلزله سال ۱۹۴۸ عشق آباد از دنیا رفتند. بعد از آن، دختری به یاد هر دو، بافت فرش را تمام کرد و از دار قالی پایین آورد اما رج های آخر را با رنگ سیاه بافت تا این فرش برای همیشه عزادار بافنده و طراحش باشد.
در همه عروسی های سنتی مردم ترکمن خورجین های دستبافی وجود دارد که روی اسب و شتر می انداختند تا عروس روی آن نشسته و به خانه داماد برود. بدین سبب نقوش فقط روی فرش زیرانداز خودنمایی نمی کنند. آنها یا روی اسب انداخته می شوند و به خانه داماد می روند یا روی دیوار کوبیده می شوند یا به دست رؤسای جمهور و مقامات هدیه داده می شود یا در چادر عشایر انداخته می شود. این فرش ها از قرن ۱۸ تا عصر حاضر قدمت دارند تا این موزه کامل ترین موزه ای باشد که درباره ی فرش دستبافت ترکمن وجود دارد.
معمولاً مسئولان دولتی ترکمن در تلاش هستند همه آن چه خاص هست را از آن خود کنند مانند جاکلیدی که با نقش فرش در ابعاد ۰.۰۱ مترمربع بافته شده تا کوچک ترین فرش دستبافت جهان نامیده شود. فرش دو رو هم در بین این فرش ها وجود دارد اما این موزه با همه دو هزار تخته فرشی که به معرض نمایش گذاشته و تکمیل بودن نقوش آن، فرش دو روی ابریشمی که توسط مردم شهرستان راز و جرگلان بافته می شود را ندارد. این فرش یکی از خاص ترین فرش هایی است که توسط ترکمن های ایران بافته می شود و بازار آن اروپاست.
با این که ترکمن ها در بافت فرش دو رو مهارت دارند و در موزه ملی فرش دستبافت عشق آباد نیز برخی از فرش های دو رو و نقش برجسته نیز وجود دارد اما هنوز نتوانسته اند در بافت فرش دو روی ابریشمین مهارت داشته باشند.
فروشگاه موزه فرش
شاید اگر ایران هم دارای موزه ای مخصوص فرش ترکمن بود می توانست کامل ترین نقوش و متمایزترین فرش ها را در بافت، طرح و نقشه ارائه نماید.
منبع: تور مسافرتی
