به گزارش تور مسافرتی رایزنی فرهنگی ایران در غنا در گزارشی اختصاصی برای مهر به معرفی آداب و رسوم و فرهنگ یکی از مهم ترین قبایل آفریقایی پرداخته است.
خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ:
«گا- دانگمه» یک گروه قومی در غنا و توگو است. افراد «گا» و «دانگبه» به لحاظ قوم شناسی به ترتیب بعنوان بخشی از گروه «گا- دانگمه» طبقه بندی می شوند. «گا- دانگمه»ها یک گروه قومی هستند که در درجه اول در منطقه آکرای بزرگ در غنا زندگی می کنند. نام قومی و نژادی آنها مانند لارتی، نورتی، آریایی، پوکو، لمپتی، تیتا، آنکرا، تتیفیو، لاریا، آیتی، اوکین، بورتی، کوایه، کواینور، آشانگ و کوتی از کلمه «گا» استفاده می شود.
تاریخچه اقوام گا – دانگمه
آنها پیش از ورود به مقصد نهایی خود یعنی آکرای بزرگ، با سرپرستی و رهبری پادشاه بزرگ خود، آی کوشی کینگ از مناطق شرقی خارج و در نهایت به آکرا رسیده و در همین منطقه اسکان گزیدند. اعتقاد بر این است که آنها سفر خویش را از مناطق امپراتوری بنین در نیجریه مدرن شروع کردند. از جانب مردم «گا» به این رهبر بزرگ عنوان موسی قوم «گا دانگمه» لقب داده شد که توانست با عرضه ۷ فرمان «پوریتان» به قوم خود، اساس و فلسفه دولتی مقتدر، مبتنی بر روابطی دوستانه و احترام متقابل برای همگان به نام آکرای بزرگ و پایتخت ساحل طلا، را در سال ۱۸۷۷ بنیان گذارد.
مردمان «گا» ۶ شهر مستقل به نامهای آکرا (گا ماشی)، اوسو، لابادی، تشی، نانگوا و تما را ایجاد کردند. (این مناطق الان هم به همین نام ها در شهر آکرا موجود هستند.) هر یک از این مناطق «تخت» (۱) و نظام ریاستی خویش را داراست که بعنوان مرکز اصلی برگزاری مراسم آیینی و جادوگری است. آکرا برجسته ترین شهر، قلب تپنده و پایتخت کنونی غنا است. پیشه مردمان «گا» در اصل کشاورزی است، اما امروزه به ماهیگیری و تجارت کالاهای وارداتی هم اشتغال دارند.
تجارت به صورت کلی به دست زنان انجام می شود و مردان هیچ کنترلی بر روی پول و درآمد همسران خود ندارند. جانشینی هم عمدتاً توسط زنان انجام می شود و وراثت دارایی های آنها از راه مادر تباری است. وراثت دیگر اموال هم از راه پدر به فرزندان ذکور صورت می گیرد. در این فرهنگ مردان با یکدیگر زندگی می کنند، این در شرایطی است که زنان حتی بعد از ازدواج به همراه مادران و فرزندان در یک مجتمع زنانه زندگی می کنند. هر یک از شهرهای «گا» دارای تعداد زیادی مراسم های آیینی و خدایان مختلف هستند و در بین این اقوام سالانه تعداد زیادی مراسم و جشنواره برگزار می گردد.
تجارت در بین مردمان گا – دانگمه به صورت کلی به دست زنان انجام می شود و مردان هیچ کنترلی بر روی پول و درآمد همسران خود ندارند. جانشینی هم عمدتاً توسط زنان انجام می شود و وراثت دارایی های آنها از راه مادر تباری استمردمان «دانگمه» عموماً در مناطق ساحلی غنا از «کپون» تا «آدا» در رودخانه «ولتا» و اقیانوس اطلس جنوبی، در امتداد خلیج گینه و سرزمین های کنار رودخانه «ولتا» اسکان یافته اند. مردمان دانگمه شامل: آدا، کپون، کروبو، نینگو، اوسودوکا، پرام پرام و شای هستند که همگی به زبان «دانگبه» از شاخه «کوا» و خانواده «نیجر- کنگو» صحبت می کنند. بیشترین جمعیت دو گروه در رابطه با «گا- دانگمه» متعلق به مردمان دانگمه است. حدود ۷۰% از اراضی منطقه آکرای بزرگ متعلق به مردمان دانگمه است که به دو بخش دانگمه شرقی و دانگمه غربی تقسیم می شوند. همینطور در منطقه شرقی و منطقه ولتای غنا، حدود ۱۵% از اراضی متعلق به مردمان دانگمه است. این نواحی عمدتاً در مانیا کروبو و ییلو کروبو، از مناطق شرقی و هم در نواحی اگوتیمه منطقه ولتا و منطقه دانگمه در بخش های جنوبی توگو هستند.
کسب و پیشه این مردم ماهیگیری و کشاورزی است که مبتنی بر سیستم هازاست.(۲) در گذشته ارزن غذای اصلی این مردم را تشکیل می داد، اما امروزه محصولات متداول تری مانند، کاساوا، یم، ذرت، پلنتی، کاکائو و روغن نخل را هم شامل می شود.
با توجه به برگزاری مراسم ها و جشن های متعدد، اعضای متعلق به هر دودمان، عموماٌ چندین بار در سال جهت شرکت در جشنواره ها و جشن های مربوط به خدایان، از مزارع به خانه اجدادی خود باز می گردند. نظام طایفهای در گا- دانگمه اصولاً مبتنی بر پدر تباری بوده و به زیر واحدهای محلی تقسیم می شوند. واحدهای اساسی قوم گا- دانگمه مبتنی بر واحدهای تاریخی، سیاسی و فرهنگ قبیله هستند.
زبان گا – دانگمه
از نظر زبان شناسی مردمان گا- دانگمه به زبان های کوای «گا» و «دانگمه» صحبت می کنند و به لحاظ فرهنگی هم پدر تبار هستند. دانگمه منحصراً به زبان اصلی گا- دانگمه نزدیکتر از زبان گا است.
جامعه و فرهنگ گا – دانگمه
مردمان گا- دانگمه در طول سال مراسم ها و جشنواره های فراوانی را برگزار می کنند. همچون این جشنواره ها می توان از جشن «هوموو» نام برد که توسط مردم گا برگزار می گردد. هوموو به معنای فریاد در گرسنگی است که سرچشمه آن به چندین قرن قبل باز می گردد. این جشن به یاد قحطی بزرگی است که در قرن شانزدهم دامنگیر مردم گا شد. در واقع این مراسم یک جشنواره غذاست که به یادبود، گذر از یک دوره وحشتناک در تاریخ گا است، همه ساله در ماه آگوست برگزار شده و تمام اعضای قبیله از آن تجلیل می کنند.
مردم دانگبه در منطقه آدا جشنواره آسافوتو را جشن می گیرند، که به آن آسافوتوفیمه هم می گویند، یک جشنواره حماسی و جنگی که سالانه توسط مردم آدا جشن گرفته میشود، این مراسم عموماً از آخرین پنجشنبه ژوئیه آغاز و تا نخستین هفته اوت ادامه پیدا می کند. این جشن به منظور بزرگداشت پیروزی رزمندگان در جنگ برگزار می گردد و یادبودی است برای کسانی که در میادین نبرد کشته شده اند. به منظور تجدید خاطره وقایع تاریخی، جنگجویان با پوشیدن لباس سنتی نبرد، به صورت نمادین به مبارزه می پردازند. در این زمان گروهی از نوجوانان که در مرحله عبور از نوجوانی به جوانی هستند بعنوان جنگ آوران جدید به قبیله معرفی می گردند. از نظر زمان بندی این جشنواره مصادف است با برداشت محصول که به همراه آداب و رسوم ویژهای در این مراسم برجسته می شود. این مراسم همینطور شامل تطهیر و تزکیه نفس هم هست، در این زمان جشن با حضور گروهی از روسای قبایل، صفوفی رنگارنگ از کجاوه در حالیکه حامل روسای قبایل هستند، به همراه ملتزمین شان به اوج شکوه خود می رسد. این میهمانان ویژه به همراه گروه های نظامی به نام گروهان آسافو در بین طبالان با رقص و آواز، در خیابان ها و محوطه قصر حرکت می کنند. در این بین روسای قبایل با تعارف نوشیدنی و اعلام وفاداری، به یکدیگر تبریک می گویند.
مردمان دانگبه (مانیا کروبو ) در مناطق «اودوماسه- کروبو» هم برداشت سالانه محصول خویش را به جشن و پایکوبی می پردازند، این جشنواره که «انگمایم» نام دارد، در واقع مراسمی است که منتسب به بخشندگی کشاورزان به هنگام برداشت محصول است که بوسیله مردمان کروبو در آخرین هفته (به مدت هفت روز) اکتبر با دیدار از بزرگان فامیل برگزار می گردد. این جشن در مناطق کوهستانی کروبو در آخرین جمعه اکتبر و صبح بامداد شنبه با حضور روسا و مردم منطقه کروبو به اوج خود می رسد. در این مراسم همینطور کونور بعنوان رئیس بزرگ قبیله به همراه روسای زیر مجموعه خود، معاونان، مقامات دولتی، سایر مقامات محلی و کلیه میهمانان دعوت شده از ایالات مختلف کشور در صدر مجلس حاضر می شوند.
موسیقی و ورزش در بین قبایل گا-دانگمه
موسیقی سنتی گا- دانگمه شامل نواختن طبل و رقص های سنتی است. یکی از سبک های موسیقی و رقص سنتی (البته نسبتاً مدرن) این اقوام کیپان لوگو است. یک نوع رقص و موسیقی سنتی مدرنیزه شده که در حدود سال ۱۹۶۰ توسعه یافت. یاکوب ادی، اوبو ادی و مصطفی تتی همچون طبالان سنتی گا هستند که به شهرت جهانی هم دست یافته اند. موسیقی سنتی گا- دانگمه، همینطور شامل کیلاما، کیپاتسا و رقص دیپو هم هست که همگی متعلق به مردمان کروبو هستند.
مردمان دانگبه (مانیا کروبو ) در مناطق «اودوماسه- کروبو» هم برداشت سالانه محصول خویش را به جشن و پایکوبی می پردازند، این جشنواره که «انگمایم» نام دارد، در واقع مراسمی است که منتسب به بخشندگی کشاورزان به هنگام برداشت محصول استعلاوه بر موسیقی، مردم گا- دانگمه به خاطر سابقه طولانی و موفقیت های خود در ورزش بوکس شناخته شده هستند. جامعه ماهیگیری بوکوم در حومه آکرا، بعنوان مرکز بوکس غنا شناخته می شود و تابحال چندین بوکسور برجسته را به جامعه غنا معرفی کرده است. این منطقه، محل استقرار تعداد قابل توجه ای، از باشگاه و سالن های بدن سازی معروف جهت تمرین بوکس است. در این میان می توان از مبارزان برجستهای مانند، دیوید کوتی آکادک پویزون، آلفرد کوتی، جوشا کلوتی، ایکه بازوکا کوارتی، بوکسور سابق رشته سبک وزن قهرمانی WBA و نلسون آکا، قهرمان سابق در کلاس چند وزن در مسابقات قهرمانی زوم زوم، نام برد.
مراسم گذر (عبور از مرحله ای به مرحله دیگر از زندگی)
از منظر مردمان شای و کروبو، مراسم رقص دیپو یک سنت و مراسم رسمی برای عبور است که فرد می خواهد از مرحله ای از زندگی خود عبور کرده و به مرحله دیگری از زندگی قدم بگذارد. این مراسم که همه ساله در ماه آوریل برگزار میشود، به مناسبت رسیدن به دوره بلوغ در دختران باکره و به صورت رسمی برای آموزش زنان بالغ به منظور ازدواج، در سن بیست سالگی، طراحی شده است. دیپو، اجرای رقص سنتی برای دختران نوجوان است. در واقع این یک مراسم مذهبی است که به منظور تطهیر جنسی دختران بالغ پیش از ازدواج صورت میگیرد و اجرای این رقص برای عموم هم آزاد است. هر یک از آنها با مهرههای شیشهای سنتی، پارچههای چرمی رنگی و انواع مختلفی از روسری بافته شده، تزئین و آراسته شدهاند. به قول پریسیلا آکوا بوآکی محقق و نویسنده، دیپو نوعی آموزش حرفهای برای زنان جوان بود و به آنان آموخته میشد، که چگونه میتوانند نقش خویش را بعنوان یک زن مسئول ایفا کنند.
همان طور که ذکر شد، شرکت دختران در این آیین مذهبی نشان دهنده آن است که دختران مورد نظر واجد شرایط برای ازدواج هستند. والدین با اعلان مناسک، دختران خویش را نزد روحانی بزرگ قبیله میفرستند. اما این دختران برای اثبات عفت خود باید پیش از شرکت در جشنواره، آماده شرکت در آیینها و تستهای لازم شوند.
در روز اول مراسم، دختران سر خویش را تراشیده و با پارچهای از کمر تا زانوان خویش را بپوشانند. این کار توسط کسانی انجام میشود که به آنان مادران آیینی میگویند. این نشان دهنده گذر آنها از کودکی به بزرگسالی است. سپس بعنوان آغاز دورهای جدید از زندگی خود، در بین اجتماع حاضر و به رژه رفتن میپردازند.
صبح روز بعد، به دستور روحانی قبیله به مبتدیان حمام آیینی میدهند. بعد از آن روحانی مورد نظر، برای دختران طلب نعمت و دعای خیر میکند. وی سپس پاهای آنان را با خون بزی که توسط والدین شان ذبح شده است، شستشو میدهد. این عمل به منظور بر طرف کردن هرگونه روح نازایی برای آنان است. قسمت مهم مراسم زمانی است که آنان باید روی سنگ مقدس بنشینند، این عمل برای اثبات بکارت آنها صورت میگیرد. بهرحال هر دختری که آبستن باشد یا ثابت شود که باکره نیست، مورد تحقیر جامعه قرار میگیرد و نمیتواند هیچ مردی از قبیله خویش را جلب نماید.
این دختران سپس به مدت یک هفته نگهداری شده و در معرض آموزشهای لازم همچون آشپزی، خانه داری، تولد، تغذیه و نگهداری کودک و قرار میگیرند. مادران آیینی به آنان دروس خاص اغواگری و فریبندگی و رفتار صحیح با همسر خویش را میآموزند. آنها رقص کلام را فرا میگیرند که در آخرین روز مراسم برگزار می شود.
بعد از گذشت یک هفته از برگزاری دوره آموزشی، سرانجام از این بند رها شده و کل قبیله به دور هم جمع میشوند تا ورود آنها را به بزرگسالی (زنانگی) جشن بگیرند.
پس از اتمام دوره، این دختران لباسهای زیبایی را به تن میکنند که با کنته (۳) و مهرههای تزیینی به دور کمر، گردن و بازوان آراسته شده و با آواز و نواختن طبل به اجرای رقص کلام می پردازند. در این مرحله هر مردی که به هریک از آنان علاقه مند باشد، می تواند با طرح مساله، بررسی مبحث را در مورد خانواده دختر آغاز کند. فرض بر این است، هر دختری که در این مراسم شرکت کرده است، نه تنها افتخاری برای خود می آفریند بلکه خانواده خویش را هم مفتخر میکند.
مراسم تشییع جنازه و تابوت های فانتزی
مردم گا به خاطر برگزاری مراسم دسته جمعی تشییع جناره معروف هستند. گا اعتقاد دارد، وقتی کسی می میرد، به زندگی دیگری ورود میکند. بنابراین، تابوتهای ویژه ای غالباً توسط نجاران بسیار ماهر برای این منظور ساخته می شوند. این سنت در دهه ۵۰ رواج یافته است. در این خصوص پیشگامان و استادکارانی همچون آتا اوکو (۲۰۱۲ – ۱۹۱۹) از منطقه لا و ست کین کوی (۱۹۹۲ – ۱۹۲۵) از منطقه تشی را می توان نام برد.
تابوت می تواند، به سفارش اقوام فرد متوفی، هر چیزی، از یک مداد گرفته یا هر حیوانی مثلاً یک فیل باشد. تابوت ها معمولاً برای بازتاب جوهر و ماهیت آن مرحوم ساخته میشود، که میتواند مبتنی بر خصوصیت های شخصیتی و شغلی فرد، یا نمادی از بازتاب جایگاه حقوقی و حقیقی شخص در جامعه باشد. بعنوان مثال، یک راننده تاکسی به احتمال زیاد در تابوتی به شکل ماشین دفن می شود. خیلی از خانواده ها مبالغ زیادی را صرف خرید تابوت میکنند، چونکه اغلب احساس بازماندگان بر این است که باید آخرین حرمت و تکریم خویش را از این طریق، یعنی دفن مرحوم تازه گذشته در یک تابود گران قیمت با مضامین فرهنگی و سمبولیک، به وی ابراز کنند. قیمت یک تابوت بسته به آنچه سفارش داده میشود متفاوت می باشد از اینرو، عجیب نخواهد بود که مثلاً یک تابوت ۶۰۰ دلار قیمت داشته باشد. این مساله برای خانوادههای محلی بسیار گران است. با توجه به، در نظر گرفتن این مهم که درآمد معمول در این خانوادهها تنها ۵۰ دلار در ماه است. این بدان معنا است که هزینه تشییع جنازه با کمک اعضای ثرتمند خانواده پرداخت میشود. اگر چنین عضوی وجود داشته باشد، هزینهها با مشارکت دیگر اعضا و تقبل مبالغ مورد نظر ( هرچند کم) توسط افراد فامیل تأمین میشود. این مشارکت ضروریست چونکه خرید تابود تنها بخشی از کل هزینه مراسم تدفین را شامل میشود. بعضی از افراد خارجی که به غنا میآیند، هم در تابوتهایی به سبک مردمان گا به خاک سپرده میشوند.
استفاده از این تابوتها به شکلی بیان کننده اعتقادات مذهبی مردمان گا به زندگی بعد از مرگ است. آنها معتقدند که مرگ آخر نیست و زندگی در جهان بعدی به همان روشی که روی زمین وجود داشته، ادامه مییابد. همینطور بر این باور هستند که اجداد، بسیار قدرتمندتر از دوران زندگی خود در این دنیا بوده و قادر به نفوذ در بستگان خود که هنوز در قید حیاتند، هستند. بنابراین خانواده ها در اسرع وقت، هر آنچه در توان دارند انجام می دهند تا اطمینان حاصل شود که یک فرد مرده نسبت به آنان شفیق و غمخوار است. وضعیت و موقعیت اجتماعی یک فرد تازه گذشته به شدت، به برگزاری موفقیت آمیز مراسم تدفین و البته استفاده از تابوت اختصاصی وی وابسته است. طرح تابوت تهیه شده فقط در روز تدفین و به هنگام دفن فرد متوفی مشاهده میشود. آنها قالباً بازتاب حرفهای هستند که فرد در زندگی دنیوی خود داشته و هدف از آن هم کمک به آنها جهت ادامه زندگی حرفه ایشان در حیات بعد از مرگ است. شکلهای خاصی از تابوت مانند شمشیر یا صندلی مبین نشانههای سلطنتی، جادوگران یا روحانیون مذهبی هستند. بنابراین تنها افراد با موقعیت بالا مجاز به استفاده از اینگونه تابوتها هستند. همینطور استفاده از تابوت حیوانات مختلف مانند شیر، خروس، و خرچنگ نماد توتمهای قبیله هستند. به همین ترتیب، فقط سران خانوادههای ذیربط مجاز به دفن در تابوتهایی مانند اینها هستند. خیلی از اشکال تابوت ها سمبل ضرب المثل یا جملات حکیمانه ای هستند که به روش های مختلف توسط مردم گا تفسیر شده اند.
طراحی تابوت در اقوام گا صبغه طولانی نداشته و تاریخ آن بخصوص در مناطق روستایی با عقاید سنتی به حدود دهه ۱۹۵۰ باز می گردد و الان هم به بخش جدایی ناپذیر فرهنگ تدفین در اقوام گا تبدیل گشته است. امروزه کارگاه های گوناگونی به منظور ساختن تابوت های مجسمه ای شکل در توگو و آکرای بزرگ ایجاد می شود.
بسیاری از سازندگان تابوت از موفقیت و معروفیت برخوردار می باشند، بعنوان مثال می توان به سدی و اریک ادجتی انانگ از کارگاه نجاری کین کوی، پا جوی، دانیل منساح و کودجو آفوتو اشاره نمود. اغلب این تابوت ها برای مراسم تدفین مورد استفاده قرار می گیرند و تعداد معدودی هم برای نمایشگاه های هنری و بین المللی ارسال می شوند.
شخصیت های مطرح در اقوام گا
ابنزر اکو- آدجی (۱۴ ژانویه ۲۰۰۲ – ۱۷ ژوئن ۱۹۱۶): حقوقدان و دولتمرد غنایی که بعنوان وزیر امور خارجه و بعضی از پست های وزارتی در دوره جمهوری اول غنا خدمت کرده است. وی عضو برجسته حزب مردم، عضو موسس کنوانسیون اتحاد ساحل طلا و یکی از شش مرد مبارز در راه استقلال و یکی از شخصیت های معروف در رأس هیأت رهبری غنا بوده است.
کارل کریستین ریندورف (۱ ژوئیه ۱۹۱۷ – ۳۱ مه ۱۸۳۴): مورخ، معلم، کشاورز، بازرگان، پزشک، کشیش و تنها فرزند یک خانواده اروپایی – آفریقایی بود که با باسل میشن (۴) درساحل طلا همکاری می کرد. وی نویسنده «تاریخ ساحل طلا» و «آشانته» به زبان گا است که بعنوان یک اثر پیشگام و تاریخ کلاسیک قلمداد می شود. این اثر بعدها به زبان انگلیسی ترجمه و در سال ۱۸۹۵ در سوئیس منتشر گردید. نامبرده برای نوشتن اثر خود از منابع مکتوب و سنت شفاهی بهره برده و برای گردآوری اطلاعات مورد نظر با بیشتر از ۲۰۰ نفر مصاحبه کرده است.
گای آدجته کوشاسیان (۱۲ سپتامبر ۱۹۳۴ – ۲۴ مه ۱۹۸۱): وکیل، نویسنده اهل توگو و استاد دانشگاه ابومی کالوی (۵)، دانشگاه داکار و تحصیلات تکمیلی موسسه ژنو بوده است.
سباستین ژرماین آئیکو آژاوون (۱۹ ژانویه ۱۹۶۵) اهل بنین، تاجر و رهبر سیاسی.
کینگ تاکی تاویاه اول (۱۹۰۲ – ۱۸۶۲): بیستمین پادشاه ایالت گا، با عنوان پادشاه محبوب همه دوران.
جان ویلیام هانسن (۷ آوریل ۲۰۱۲ – ۲۳ فوریه ۱۹۲۷): معروف به جری هانسن، موسیقیدان ثروتمند غنا، خواننده، آهنگساز، ساکسیفونیست و پیشگام در صنعت موسیقی کشور غنا بود. وی بنیانگذار گروه بین المللی موسیقی رامبلرز، بنیانگذار و نخستین رئیس اتحادیه موسیقی دانان غنا هم بود.
سپهبد ژوزف آرتور آنکرا (۲۵ نوامبر ۱۹۹۲ – ۱۸ اوت ۱۹۱۵): وی عنوان نخستین فرمانده ارتش غنا، ریاست ستاد دفاع و دومین رئیس جمهور غنا در سالهای ۱۹۶۹ – ۱۹۶۶ را به خود مختص کرده است. نامبرده همچنین، از تاریخ ۲۴ فوریه لغایت ۵ نوامبر ۱۹۶۶ بعنوان رئیس سازمان وحدت افریقا فعالیت میکرد.
رافائل نی آما اولنو (۲۲ دسامبر ۱۹۸۶ – ۲۱ مه ۱۹۰۶): وی حقوقدان و قاضی دادگستری دیوان عالی غنا بود که در دوره جمهوری دوم، از ۷ اوت لغایت ۳۱ اوت ۱۹۷۰ بعنوان جانشین رئیس جمهور، بر این منصب قرار گرفت. وی همینطور در سالهای ۱۹۷۲ – ۱۹۶۹ عنوان سخنگوی مجلس این کشور را بر عهده داشت.
کریستین تسوی هسه، معروف به کریس هسه (متولد ۲۹ اوت ۱۹۳۲): سینماگر غنایی، فیلم ساز، عکاس و برنده چندین جایزه به منظور فیلمبرداری آثاری چون «عشق تحسین برانگیز» از جشنواره آفریکن پوت (۱۹۸۰) و هریتیج آفریکا (۱۹۸۹) بود. وی عکاس شخصی نخستین رئیس جمهور غنا، دکتر قوام نکرومه بود. وی همینطور در سازمان ملل متحد بعنوان عکاس مشغول به کار شد و مستند بحران کنگو را در سال ۱۹۶۰ ساخت. وی در ساختن مستند تاریخ مصور از رهبری سیاسی و توسعه کشور نقش بسزایی داشت.
آتوکوی جان اوکای (۱۳ ژوئیه ۲۰۱۸ – ۱۵ مارس ۱۹۴۱): شاعر غنایی، فعال فرهنگی و دانشگاهی، دبیرکل انجمن نویسندگان پان آفریکا و رئیس انجمن نویسندگان غنا بود. آخرین کار او به نام «جان اوکای» که شامل اشعار وی بود، انتشار یافته که ریشه در سنت شفاهی این کشور دارد. به صورت کلی وی را بعنوان اولین شاعر واقعی عملکرا می شناسند که در آفریقا ظهور یافته است. آثار او از نظر سیاسی، رادیکال و از منظر اجتماعی، آگاهی بخش است.
پانوشت ها
۱. منظور تختی است که رئیس قبیله در مراسم های مختلف بر آن جلوس می کند.
۲. در این سیستم، گروهی از افراد، معمولاً اعضای یک خانواده گسترده، قطعه زمینی را به دست می آورند. این زمین با عنایت به مبلغی که هر یک از اعضا پرداخت کرده اند، بین آنها تقسیم شده و بعد از آن هر فرد بر بخش خود کنترل و مالکیت دارد. مذاکرات خرید و فروش توسط یک هازتس منتخب (پدر هازا) انجام می شود که نقش نماینده یا رهبر هازا را برعهده دارد.
۳. نوعی پارچه ابریشمی و پنبهای است که از نوارهای پارچهای در هم تنیده ساخته شده و از مسنوجان بومی اقوام آکان (Akan) در غنا است.
۴. باسل میشن یک جامعه تبلیغی مسیحی مستقر در سوئیس است که از سال ۱۸۱۵ تا ۲۰۰۱ به فعالیتهای تبلیغی اشتغال داشت.
۵. شهری تفریحی که در بخش آتلانتیک بنین واقع شده است. الان در حومه و ۱۸ کیلومتری شهر کوتونو (Cotonou) قرار دارد.
