تور مسافرتی: مرکزی تنها آسیاب آبی شهرستان محلات در سایه بی توجهی و مشکلات مالکیتی، بصورت متروکه رها شده و با ادامه این روند، مسیر نابودی را در پیش خواهد گرفت.
به گزارش تور مسافرتی به نقل از ایسنا، آسیاب آبی محلات در شمال شهرستان و در راه آب سرچشمه قرار گرفته است. آبی که بعد از ورود به تنوره آسیاب و به چرخش درآوردن پره ها و سنگ آن، راهی باغات و زمینهای کشاورزی می شده است، حالا آب در همین مسیر جاری بوده و آسیاب نیز همچنان پابرجا می باشد، اما دیگر پره ای سد راه آب نمی شود تا سنگ آسیاب را به حرکت درآورد.
این بنا که قدمت آن به دوران صفویه باز می گردد، در سال ۱۳۸۷ به عنوان اثر ملی به ثبت رسید، اما این ثبت ملی نیز نتوانست تغییری مطلوب در وضعیت آسیاب بوجود آورد چونکه همچنان بلاتکلیف و بدون اقدامات محافظتی، رها شده است. چنانکه خیلی از مردم تبدیل شدن آسیاب را به محلی برای نگهداری مرغ و خروس در گذشته به یاد دارند.
مهدی لعل بار، مسئول نمایندگی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان محلات، مشکلات مالکیتی و کمبود منابع مالی را دو عامل اصلی برای این وضعیت دانست و اظهار امیدواری کرد که با تامین اعتبار و توافق با مالکین بتوان تغییری در وضعیت این بنا ایجاد کرد.
در سندی که مربوط به معامله قسمتی از آسیاب بین فروشنده و خریداران مربوط به تاریخ ۱۳۳۵ موجود است، عنوان “طاحونه” برای آسیاب استفاده شده است. طاحونه در لغت نامه دهخدا به مفهوم آسیاب آبی آمده و در مثنوی نیز در بیتی به کلمه طاحون اشاره شده است:
بر در یاران تهی دست آمدن هست بی گندم سوی طاحون شدن
البته لغت نامه عمید، ریشه این کلمه را عربی دانسته است.
از زمان فعال بودن آسیاب، سالهای زیادی نگذشته است چونکه تعدادی از دهه شصتی ها نیز مرحوم حاج علی صمدی آسیابان این آسیاب و رونق آسیاب را به یاد دارند. هرچند که امیر، یکی از فرزندان حاج علی نیز می گوید که تا سال ۱۳۸۷ در اینجا آسیابانی می کرده است.
بااینکه خیلی از بخش های آسیاب سرجای خود نیستند و داخل آسیاب انبار شده اند اما بگفته امیر، امکان نصب آنها وجود دارد. یکی از ورثه معتقد بود که برخی از قسمت های آسیاب به سرقت رفته است، اما مشاهدات خبرنگار ایسنا نشان میدهد که بخش های اصلی آسیاب همچنان پابرجا است و با اندکی مرمت می توان آنرا احیا کرد. از آنجاکه پره های آسیاب برای قرار گرفتن در راه آب زیر سنگ آسیا قرار دارند، خبرنگار ایسنا نمی تواند درباب این که هنوز آنجا هستند یا نه نظری بدهد، گرچه امیر تاکید دارد که پره ها هنوز سرجایشان هستند.
برمبنای آن چه که یکی از ورثه عنوان می کند، در گذشته ۱۲ آسیاب آبی در راه آب سرچشمه بوده و بالا دست آسیاب فعلی، دو آسیاب دیگر نیز قرار داشته است اما حالا تمام آنها تخریب شده و این بنا، تنها بازمانده از نسل آسیاب های آبی محلات است.
وی همین طور طاق های این بنا را متعلق به دوران صفویه دانست و امکان قدیمی تر بودن خود بنا را رد نکرد.
با گذشت سال ها و فوت مالک (مالکین) و برخی از وراث، حالا آسیاب به چند ورثه رسیده است. بگفته یکی از وراث، دو و نیم دانگ از آسیاب متعلق به خانواده صمدی و سه و نیم دانگ از آسیاب متعلق به فرد دیگری است که حالا فوت شده و تنها دو دختر وی در قید حیات بوده و هم اکنون نیز ساکن هلند هستند.
بااینکه ورثه ای و چندمالکیتی بودن آسیاب و بدنبال آن اختلافات مالکیتی را یکی از دلیلهای بلاتکلیف ماندن آسیاب عنوان می کنند اما ۵ نفر از ورثه که در زمان تهیه گزارش امکان صحبت با آنان فراهم گردید، همگی اختلاف در مورد این بنا را رد کرده و خواهان تعیین تکلیف آن از طرف شهرداری و میراث فرهنگی بودند. آنها اظهار نمودند در صورتیکه شهرداری یا هر سازمان دیگری حاضر به خرید بنا به قیمت واقعی باشد، تمامی ورثه آماده فروش آن هستند.
برمبنای ادعای برخی از ورثه، قسمتی از خیابان، پیاده رو و میدان موسوم به سه راهی سرچشمه متعلق به محدوده ۲ هزار متر مربعی آسیاب بوده و بدون توافق با مالکین توسط شهرداری اصلاح و به معبر تبدیل گشته است. بگفته آنها چاهی هم که توسط شهرداری در این منطقه حفر شده، در محدوده زمین آسیاب قرار دارد.
بااینکه مالکین مدعی قرار گرفتن قسمتی از خیابان منتهی به سرچشمه در زمین آسیاب هستند اما درختان قطور چنار موجود در حاشیه خیابان که تا چند ده متر بالاتر و در یک راستا قرار دارند، می تواند نشان دهنده این مساله باشد که این معبر از گذشته، موجود بوده و تغییری در عرض آن انجام نشده است، بدین سبب جهت بررسی این ادعا و دیگر ادعای مالکین در خصوص این که شهرداری توان خرید این بنا را دارد به سراغ شهردار رفتیم.
عزیز تقی زاده، شهردار محلات در گفت و گو با ایسنا در رابطه با ادعای مالکین در خصوص قرار گرفتن قسمتی از معابر شهری در زمین و محدوده آسیاب، اظهار داشت: امکان این مسئله وجود دارد. مالکین باید سند خود به اداره ثبت اسناد عرضه کنند یا کارشناس رسمی دادگستری در این زمینه اظهار نظر کند. در صورت اثبات این ادعا شهرداری نسبت به پرداخت بهای آن اقدام خواهدنمود.
وی همین طور در رابطه با چاه آب موجود در آن محدوده اضافه کرد: این چاه از گذشته در این مکان بوده است و حفر آن مربوط به دوران اخیر نیست.
تقی زاده درباب ایده خرید این بنای تاریخی توسط شهرداری که مالکین مطرح کرده اند، اظهار داشت: باتوجه به ثبت ملی آسیاب، رسیدگی به این بنا در محدوده وظایف میراث فرهنگی است، اما بهترین راه برای رونق و نگهداری آسیاب، واگذاری آن به بخش خصوصی است.
ساختار منحصر به فرد و جالب آسیاب آبی
قرار گرفتن در راه آب سرچشمه و شیب مناسب زمین در آن منطقه، نشان از موقعیت شناسی مناسب برای ساخت این بنا دارد. بااینکه شاید ساختمان آسیاب از بیرون کوچک به نظر بیاید اما وارد آن که می شوید، ماجرا اندکی تفاوت می کند. تاسیسات و پره ها زیر ساختمان تعبیه شده و سنگ آسیاب در قسمت شمالی قرار دارد.
در داخل ساختمان، یک تنور برای پخت نان نیز تعبیه شده تا فاصله تولید تا مصرف همینقدر کوتاه باشد. برای نگهداری لوازم و ابزار مورد نیاز آسیاب یا تجهیزات یدکی آن، طاقچه هایی نیز دیده شده است. در کنار آسیاب نیز طویله ای قرار دارد. داخل بنا تقریباً بکر مانده و توسط میراث فرهنگی، اندکی تعمیر و بازسازی شده اما ساختار اصلی و سنتی خودرا حفظ نموده است، هرچند تارهای عنکبوت روی در و دیوار، نشان از وضعیت بلاتکلیف آسیاب دارد.
زمانی که امیر با این پرسش مواجه گردید که آیا آسیاب می تواند به شکل نمادین و برای بازدید گردشگران فعال باشد، با قطعیت از سالم بودن تمام تجهیزات و به قول خودش، موتورخانه آسیاب گفت و اصرار کرد که آسیاب توان فعالیت مثل قبل را دارد. بااینکه آسیاب به انباری تبدیل گشته و راه رفتن در آن دشوار است، اما مشاهدات خبرنگار ایسنا، صحبت های امیر را تائید می کند چونکه ظاهرا همه چیز سر جای خودش قرار دارد.
با وجود این که جاذبه های گردشگری مختلفی در شهرستان محلات ظرفیت پذیرش توریست را دارند، اما یکی از اشکالات معروف ترین این جاذبه های گردشگری یعنی پارک سرچشمه، خصوصاً در روزهای تعطیل و تابستان، استقبال بسیار زیاد گردشگران و مسافران از هسته مرکزی آنست که گاهی حتی راه رفتن در آنرا دشوار می کند.
بااینکه اقداماتی برای تمرکز زدایی از هسته مرکزی سرچشمه در منطقه اروج در حال انجام می باشد، اما توجه به آسیاب آبی می تواند به تمرکززدایی کمک نماید. ترمیم و راه اندازی نمادین آسیاب، پخت نان سنتی در تنور موجود در داخل آسیاب در کنار تاسیس محلی برای استراحت یا توقف مقطعی افراد، می تواند بازدیدکنندگان را از سرچشمه، به این سمت سوق دهد.
یکی از مسائلی که اهمیت آسیاب را بیشتر می کند، قرار گرفتن آن در کنار کوچه باغ های زیبای پولگان است چونکه این ظرفیت در صورت رونق آسیاب، می تواند یک بسته کامل گردشگری را به مسافران عرضه نماید.
برایند صحبت های مسئولین، گفته های مالکین بنا و محدودیت منابع مالی میراث فرهنگی، نشان دهنده ادامه روند فعلی برای آسیاب است و پره های آسیاب که برای قرن ها با آب سر و کار داشته، همچنان باید خاک بخورد.
بلاتکلیف ماندن آسیاب، دستاوردی جز نابودی تدریجی آنرا در پی نخواهد داشت و نبود نگاه کلان و عمیق به این ظرفیت گردشگری تاریخی، در به وجود آمدن چنین وضعیتی بی تاثیر نیست. چونکه هزینه کردن برای این بنا، علاوه بر حفظ میراث باارزش این سرزمین، می تواند به رونق گردشگری و بدنبال آن، رونق اقتصادی و ایجاد اشتغال کمک نماید، اما در سایه بی تدبیری، ترمز چرخ آسیاب کشیده شده و قفل بر بخت آن زده شده است.
منبع: تور مسافرتی
